آموزش آشنایی با اجزاء و قطعات یخچال به شما کمک می‌کند هم انتخاب بهتری هنگام خرید این وسیله خانگی پر کاربرد داشته باشید و هم بتوانید مشکلات احتمالی آن را برطرف کنید.
آموزش کاربرد اجزا و قطعات یخچال و فریزر را با تقسیم‌بندی آنها به قطعات داخلی و خارجی آغاز می‌کنیم:
آموزش کاربرد قطعات داخلی یخچال
کمپرسور
در آموزش قطعات یخچال، ابتدا به قلب این وسیله خانگی می‌پردازیم. همانطور که در قسمت قبل اشاره شد کمپرسور دو وظيفه اصلی دارد:
- گردش و جابجايي مبرد
- تغيير فشار و تراکم مبرد
کمپرسور يخچال توسط يک موتور الکتريکی و معمولا با ولتاژ برق شهر و تک فاز کار می‌کند.
کمپرسورها از نظر ظاهری به سه دسته تقسيم می‌شوند:
- هرمتيک (بسته)
- سمی هرمتيک (نيمه بسته)
- اُپن تيپ (باز)
کمپرسور در يخچالهای خانگی از نوع هرمتيک است. در اين نوع کمپرسور، موتور از نوع الکتريکی و براشليس است. کمپرسور به همراه موتور در داخل يک پوسته قرار گرفته و پوسته آنها را کاملا می‌پوشاند، به‌طوری که هيچ يک از قطعات آنها در دسترس و قابل باز کردن نيستند. فقط دو يا چند لوله و اتصالات الکتريکی از این پوسته خارج می‌شود و اطراف آن کاملا بسته است.
چهار نوع اصلی از کمپرسورها با توجه به عملکرد عبارتند از:
- کمپرسورهای پیستونی يا تناوبی
- کمپرسورهای اسکرال يا طوماری
- کمپرسورهای اسکرو
- کمپرسورهای سانتریفیوژ یا گریز از مرکز
آموزش طرز کار دقیق انواع کمپرسور یخچال در این مقاله نمی‌گنجد. در فرصتی دیگر به آن خواهیم پرداخت.
تذکر: در يخچالهای خانگی از کمپرسورهای تناوبی يا سيلندر پيستونی استفاده می‌شود.
نکته مهم: در داخل کمپرسور از يک نوع روغن مخصوص جهت افزايش تراکم و روانکاری و کاهش اصطکاک قطعات داخلی استفاده می‌شود. اين روغن باید با مبرد داخل سيکل سازگار باشد. مقداری از روغن کمپرسور به‌همراه مبرد در داخل همه مسيرهای سيکل نفوذ می‌کند.
کندانسور
در ابتدای آموزش عملکرد کندانسور، با شکل ظاهری آن آشنا می‌شویم. کندانسور یک سری لوله‌های مارپیچ از جنس مس يا آلياژ مس و فولاد است که در پشت یخچال يعنی در محيط بيرون اتاقک يخچال قرار دارد.
نکته مهم: کندانسور در بعضی از يخچال‌ها در داخل ديواره‌های جانبی يخچال قرار دارد، به‌طوری که کاملا به بدنه فلزی بيرونی يخچال چسبيده است.
در برخی از يخچال‌ها کندانسور به‌صورت طبيعی با محيط خارجی تبادل گرما دارد و در برخی این کار را به‌صورت اجباری و با کمک فن انجام می‌دهد. در واقع کندانسور يک نوع مبدل حرارتی هست که گرما را به بيرون دفع می‌کند و گاز مبرد را خنک کرده، به مايع مبرد تبديل می‌کند.
تذکر: حداقل فاصله یخچال تا دیوار باید ۳۰ سانتی متر باشد تا عمل انتقال گرما در کندانسور به‌راحتی انجام شود.
در بعضی از يخچال‌ها از گرمای کندانسور برای گرم کردن لبه ديواره اتصال درب يخچال جهت نرم نگه‌داشتن نوار درزگير دور درب نيز استفاده می‌شود، بدين صورت که قسمتی از کندانسور از محل چسبيدن نوار درزبند درب يخچال به لبه ديواره يخچال عبور می‌کند. اين کار به عملکرد نوار درزبند در يخچال بسيار کمک می‌کند تا از نفوذ هوا و رطوبت به داخل يخچال کاملا جلوگيری شود.
خطر: رطوبت باعث ايجاد برفک در اواپراتور و کاهش سرما می‌شود.
تذکر: جمع شدن گرد و غبار روی لوله‌های کندانسور یخچال فرایند انتقال دما و خنک شدن را مختل می‌کند پس هرچند وقت یکبار آن را با احتياط کامل تمیز کنید.
اواپراتور
پس از آموزش کاربرد کمپرسور و کندانسور یخچال، نوبت به قطعه اصلی سوم می‌رسد. مبرد با فشار و دمای پایین وارد اواپراتور می‌شود. این قطعه در واقع یک مبادله‌کننده گرماست که از لوله‌های مسی يا آلومینیومی تشکیل شده‌است. این لوله‌ها با آرایش خاصی به صورت مارپیچ در داخل اتاقک يخچال قرار گرفته‌اند. اواپراتور در برخی یخچال‌ها مانند يخچالهای دارای جايخی آلومينيومی، به‌صورت بسيار آشکار و در معرض ديد و در برخی دیگر بصورت مخفی قرار دارد. در بعضی از يخچال‌ها، اواپراتور برای گردش هوای داخل اتاقک يخچال به سمت خود از فن استفاده می‌کند و در برخی اين کار به‌صورت گردش طبيعی هوا انجام می‌شود و هیج فنی وجود ندارد. برخی از اواپراتورها فين و پره دارند و برخی به شکل لوله‌ای و صفحه‌ای هستند. در برخی از اواپراتورهای يخچال، يک هيتر جهت انجام ديفراست وجود دارد.
برخی یخچال‌ها دو اواپراتور مجزا برای يخچال و فريزر دارند و در بعضی فقط يک اواپراتور به طور مشترک وجود دارد.
نکته مهم: در یخچالهایی که دو اواپراتور دارند، اتصال مدار دو اواپراتور به يکديگر توسط آکومولاتور انجام می‌گيرد. يعني دو اواپراتور به صورت سری توسط يک آکومولاتور به يکديگر متصل هستند.
در یخچالهایی که يک اواپراتور مشترک و فن دارند، اواپراتور در داخل اتاقک فريزر نصب شده و دمای هوای اتاقک يخچال توسط يک دمپر يا ديفيوزر کنترل می‌شود. در ادامه به آموزش عملکرد دیفیوزر پرداخته‌ایم.
لوله مویی و شیر انبساط
مبردی که کندانسور را ترک کرده وارد لوله مویی می‌شود که عامل منبسط کننده مبرد درمدار مکانيکی یخچال است. این قطعه یک لوله مسی به شکل سیم‌پیچ است و قطر بسیار باریکی دارد، به همین دلیل به آن لوله مویی می‌گویند. اندازه و طول لوله مویی به نوع گاز مبرد، نوع کمپرسور و قدرت اواپراتور بستگی دارد و قطر آن بین 0.5 و 2.28 میلی‌متر در یخچال و کولر گازی متغیر است. فشار مبرد با عبور از لوله مویی کاهش یافته و باعث کاهش دمای نقطه جوش آن می‌شود تا بتواند در اواپراتور در دمای پايين به جوش بيايد و باعث کاهش شديد دمای اواپراتور شود.
فیلتر خشک‌کن یا درایر
این قطعه آلودگی و ذرات ريز و رطوبت را از مبرد می‌گیرد. اين فیلترها حاوی مواد جاذب رطوبت مثل ژل سیلیکا هستند. فیلتر خشک‌کن در واقع با گرفتن آلودگی و رطوبت موجود در مبرد، از کمپرسور یخچال محافظت می‌کند. رطوبت می‌تواند در روغن کمپرسور حل شده و به همراه مبرد توليد اسيد کند و به کمپرسور آسیب برساند. همچنين کمترين ذره رطوبت احتمالی در سيکل می‌تواند در انتهای لوله مویی تبديل به بلورهای يخ شده و باعث مسدود شدن مسير و در نهايت اختلال در عملکرد یخچال گردد.
نکته مهم: اندازه اين فيلتر درايرها در يخچالهای خانگی بر اساس وزن سیليکا ژل موجود در آن سنجيده می‌شود ( 15 گرمی يا 20 گرمی).
مبرد
مبرد یک ماده سرمازا است که به طور دائم در داخل مدار سيکل تراکمی یخچال به‌صورت يک سيال جریان دارد. کمپرسور این ماده خنک‌کننده را با کمک موتور الکتریکی به جریان می‌اندازد. مبرد گرمای مواد غذایی را از طريق اواپراتور گرفته و از طریق کندانسور وارد هوای بيرونی می‌کند.
مبردها انواع مختلفی دارند. در بيشتر يخچالهای خانگی از مبرد R134a و R600a استفاده می‌شود.
تذکر: مدارهایی که مبرد در آنها جريان دارد باید شرایطی داشته باشند که امکان نشت مبرد نباشد.
مقدار مبرد در داخل سيکل کاملا اندازه معینی دارد و اگر کم يا زياد شود، بازدهی سيکل کاملا کاهش می‌يابد. مقدار مبرد با توجه به ابعاد و ظرفيت و نوع يخچال متفاوت است.
خطر: نقطه جوش مبردها بسيار پايين است (R134a حدود منفی 26 درجه سانتيگراد و R600a حدود منفی 11 درجه سانتيگراد). بنابراين هنگام کار با سيلندر و تجهيزات حاوی آنها، از تجهيزات حفاظت فردی (دستکش و عينک حفاظتي ايمني و ...) استفاده شود.
ترموستات
در ادامه آموزش قطعات یخچال به ترموستات می‌رسیم که وظیفه کنترل دمای داخل یخچال را برعهده دارد. سنسور ترموستات مستقیم به اواپراتور متصل می‌شود و تنظیمات آن قابل تغییر است.
وقتی دمای یخچال به دمای مورد نظر رسید، ترموستات به طور اتوماتیک جریان برق به کمپرسور را قطع می‌کند و با تغییر دوباره دما فعال شده، برق را به کمپرسور می‌رساند.
نکته مهم: در يخچالهای جديد برای کنترل دقيق دما از سنسورها و بردالکترونيکی استفاده می‌شود.
دیفیوزر يا دمپر هوای يخچال
در بخش آموزش اواپراتور، اشاره کوچکی به این قطعه داشتیم. در برخی از يخچال فريزرها که دارای يک اواپراتور مشترک هستند، دیفیوزر یخچال به تنظیم جریان هوای سرد از بخش فریزر به محفظه یخچال کمک می‌کند. این قطعه یک سنسور دمایی دارد که توسط ترموستات یخچال کنترل می‌شود. در بالا به آموزش عملکرد ترموستات یخچال پرداختیم. وقتی سنسور دیفیوزر حس کند که هوای داخل یخچال خیلی گرم شده، دریچه بین دو محفظه را باز می‌کند و هوای سرد از فريزر به يخچال منتقل و باعث خنک شدن يخچال می‌شود.
نکته مهم: اگر دیفیوزر آسیب دیده باشد یا به خوبی به دکمه کنترل خود متصل نباشد، هوای یخچال بیش از حد سرد می‌شود.
دیفیوزر در بعضی از يخچال فريزرها توسط برد الکترونيکی و سنسورهای مربوط و در برخی بصورت دستی تنظيم می‌شود.
سیستم یخ زدا يا ديفراست
وظیفه این قطعه از بین بردن یخ اضافی يا برفک تشکیل شده در فریزر است. این کار را می‌توان به صورت دستی با فشار دادن دکمه ترموستات انجام داد یا به صورت اتوماتیک توسط سیستمی متشکل از یک گرم‌کننده الکتریکی (المنت) و یک تایمر انجام می‌شود.
هیتر المنت
همانطور که می‌دانيد مواد غذایی دارای رطوبت هستند و اين رطوبت می‌تواند توسط سطوح اواپراتور جذب و به برفک تبديل شود. برفک ايجاد شده روی سطوح اواپراتور به مرور زمان بيشتر و باعث اختلال در انتقال گرما به اواپراتور می‌شود. به این ترتیب دمای داخل يخچال افزايش يافته و گرم می‌شود و سردی آن کاهش می‌يابد. بنابراين اواپراتور باید به مکانيسمی مجهز باشد که اين برفک‌ها را ذوب کرده و از يخچال خارج نمايد. اين کار توسط يک هيتربرقی يا المنت در زمانبندی خاص انجام می‌گيرد. برفک آب شده از روی سطوح اواپراتور از طریق يک مجرا به بيرون يخچال هدايت می‌شود و معمولا در انتها، بر روی کمپرسور يا کندانسور می‌ريزد تا تبخير شود.
نکته مهم: اگر یخچال اصلا خنک نمی‌شود، ممکن است مشکل از هیتر المنت باشد.
اکومولاتور یا مایع شکن
این قطعه مخزن مبرد است و آن را ذخیره و در صورت نیاز آزاد می‌کند. آکومولاتور را قبل از کمپرسور نصب می‌کنند و وظیفه دیگر آن جلوگیری از ورود مایع به داخل کمپرسور یخچال است. در غیر این صورت کمپرسور آسیب جدی خواهد دید.
نکته مهم: در يخچالهای خانگی، پوسته بدنه خارجی کمپرسور هرمتيک به‌عنوان آکومولاتور در نظر گرفته می‌شود و آکومولاتور مجزا برای يخچالهای خانگی وجود ندارد.
اورلود
محافظ اورلود یک قطعه کوچک است که از لوازم خانگی دارای کمپرسور مثل یخچال محافظت می‌کند. کمپرسور ممکن است هنگام کار کردن گرمای زیادی تولید کند. محافظ اورلود نزدیک کمپرسور یخچال قرار داشته و اگر سیم پیچ کمپرسور بیش از حد داغ شده باشد یا جریان ورودی به آن بیش از حد بالا باشد، اورلود کمپرسور را خاموش می‌کند تا از صدمه ديدن کمپرسور جلوگيری شود و سپس بعد از خنک شدن اورلود، کمپرسور مجددا توسط اورلود روشن می‌شود.
نکته مهم: یکی از دلایل اصلی روشن نشدن یخچال می‌تواند خرابی اورلود باشد.
آموزش کاربرد قطعات خارجی یخچال
حالا که در آموزش‌های قبلی، با اجزا و قطعات داخلی یخچال آشنا شدید، بگذارید به سراغ آموزش قطعات خارجی آن برویم. بخش‌های خارجی یخچال و فریزر شما معمولاً از بیرون قابل دیدن هستند و کاربردهای مختلفی دارند.
محفظه یخچال
آموزش بخش خارجی یخچال را با بزرگ‌ترین بخش آغاز می‌کنیم که تمام مواد غذایی را در خود جای می‌دهد. دمای محفظه یخچال بالاتر از صفر است ولی محتویات خود را خنک نگه می‌دارد.
محفظه فریزر
دمای بخش فریزر زیر صفر درجه است و برای نگه داشتن مواد غذایی کاربرد دارد که می‌خواهیم در حالت یخ زده باقی بمانند.
کنترل ترموستات
با این قطعه می‌توان دمای داخل یخچال را تنظیم کرد. در برخی یخچال‌ها یک دکمه گرد است و در مدل‌های جدید بر روی تنظیمات صفحه نمایش یخچال قرار دارد.
تذکر: دمای معمول یخچال بین 2 تا 4 درجه است.
سوییچ روشنایی
این قطعه چراغ یخچال را خاموش و روشن می‌کند. به محض باز شدن درب، برق را به چراغ رسانده و آن را روشن می‌کند. وقتی درب بسته می‌شود، جریان برق قطع و چراغ خاموش می‌شود. به این ترتیب در مصرف برق صرفه‌جویی می‌شود.
درزگیر درب
یک نوار لاستیکی انعطاف‌پذیر است که به لبه خارجی درب یخچال وصل می‌شود. به این ترتیب یک عایق محکم در اطراف درب هنگام بسته بودن آن تشکیل می‌شود. این درزگیر از ورود هوای گرم و مرطوب به داخل محفظه یخچال جلوگیری می‌کند.
قفسه‌ها
قفسه‌های یخچال بیشتر از جنس شیشه متراکم و بسیار محکم هستند تا بتوانند وزن مواد غذایی شما را تحمل کنند.
محفظه تخلیه
این قطع آب حاصل از دوره یخ‌زدایی را جمع‌آوری می‌کند و کنار کمپرسور قرار گرفته است. یخ تشکیل شده داخل یخچال طی فرآیند یخ‌زدایی آب می‌شود و این آب در یک سینی جمع شده و به داخل محفظه تخلیه می‌ریزد و سپس توسط گرمای کمپرسور تبخير می‌شود.
مخزن آب یا آب سرد کن
این قطعه در برخی یخچال‌ها وجود دارد تا مجبور نباشید برای برداشتن آب درب یخچال را باز کنید. درست است که این محفظه بخش زیادی از فضای درب را می‌گیرد ولی قطعه‌ای کاربردی و مفید است.
آموزش‌هایی که در این مقاله ارائه شد، زیر نظر مستقیم مهندس هادی خجسته، از متخصصان با تجربه ما در سامانه آموزشی رهجو نوشته و تنظیم شده‌است.
مسلما آموزش اجزا و قطعات یخچال و فریزر در این مقاله تکمیل نشده‌است. ما در اینجا توضیح مختصر بخش‌های مختلف یخچال و آموزش کاربرد آنها را به شما ارائه دادیم. اگر طالب اطلاعات بیشتری هستید، می‌توانید از فیلم آموزش یخچال در سایت ما (رهجو) استفاده کنید. اساتید و متخصصان ما در این فیلم‌های آموزشی جدیدترین اطلاعات و نکات لازم را برای آشنایی با یخچال، نصب، عیب‌یابی و تعمیر آن در اختیار شما قرار می‌دهند.