سنگ‌های طبیعی قبل از فرآوری باید با دقت استخراج و ترجیحاً به صورت بلوک‌ها و اسلب‌های بزرگ خارج شوند. قدم اول، در آوردن بلوک اولیه است که به صورت یک تکه سنگ بزرگ چند بعدی از دیواره معدن کنده می‌شود. این کار را بیشتر از طریق سوراخ کردن، انفجار یا چیزی شبیه به اره کردن انجام می‌دهند. اندازه سنگ اسلب اولیه با توجه به نوع آن متفاوت بوده و می‌تواند تا ۱۰۰۰ متر مکعب یا ۲۷۰۰ تن باشد.
تذکر: هنگام سوراخ کردن و انفجار سنگ نباید آن را خرد کرد. به همین دلیل تا حد ممکن، اول چند سوراخ در راستای هم ایجاد می‌کنند تا خط برش مشخص شود و بعد سنگ را جدا می‌کنند.
انفجار و جدا کردن برخی سنگ‌ها راحت‌تر است. بنابراین فاصله بین سوراخ‌های ایجاد شده در سنگ به این مسئله بستگی دارد. باید تا حد ممکن استفاده از مواد منفجره را کم و از انواع ضعیف‌ترآن استفاده کرد.
نکته: در نروژ استفاده از دینامیت برای کندن سنگ اسلب از دیواره معدن ممنوع است.
در گذشته‌های دور از باروت سیاه برای انفجار استفاده می‌شد ولی امروز از مواد منفجره مخصوص و فیوزهای انفجاری استفاده می‌شود.
نکته: روش انفجار سنگ‌های اسلب به ویژگی‌های خاص هر سنگ بستگی دارد.
امروز معمول‌ترین شیوه استخراج سنگ‌های اسلب بریدن بلوک اولیه با اره مخصوص سنگ‌بری است. کابل‌های الماسی این اره از میان سوراخ‌های ایجاد شده رد می‌شوند و با سفت کردن آنها، سنگ بریده می‌شود. اره کردن سنگ‌های اسلب به این شیوه اغلب تنها راه استخراج سنگ اسلب مرمر است.
نکته: معمولاً از اره سنگ‌بری برای بیرون آوردن یک یا دو بلوک اول استفاده می‌کنند و بعد به روش انفجار روی می‌آورند.
بعد از اینکه اتصال بلوک اولیه به دیواره معدن شل شد، می‌توان آن را با استفاده از روش‌های مختلف به سنگ‌های اسلب کوچکتر تبدیل کرد. در صنعت تولید سنگ‌های اسلب، بلوک‌های اولیه کوچک هستند و بعد به تدریج به اسلب‌های کوچکتر تبدیل می‌شوند.
پس از شکل گرفتن سنگ‌های اسلب، باید آنها را به نزدیک‌ترین کارخانه منتقل کرد. به منظور فروش سنگ‌ها در بازار جهانی، باید استانداردهای کیفیت سنگ‌های اسلب رعایت شود. برخی از این استانداردها بدین شرح هستند:
- سنگ‌های اسلب باید مستطیل شکل بوده و ابعاد آنها کوچکتر از 2.4 × 1.2 × 1 متر نباشد.
- سنگ‌های اسلب باید یکپارچه و بدون ترک باشند. حتی یک ترک کوچک می‌تواند طی فرآیند فراوری سنگ به یک شکاف بزرگ تبدیل شود.
- سنگ‌ها باید رنگ و ساختار یکنواخت داشته باشند و هیچ لکی روی آنها نباشد.
نکته: تنها ۵ تا ۲۰ درصد از سنگ‌های اسلبی که استخراج می‌شوند قابل عرضه به بازار هستند. البته این رقم در برخی مناطق اروپا بالاتر است.
فرآوری سنگ‌های اسلب
پس از جدا کردن سنگ از دیواره معدن، آن را با اره‌های مخصوص که در انواع مختلف وجود دارند شکل می‌دهند.
پس از بریدن سنگ‌ها سطح آنها را پردازش کرده و جلا می‌دهند تا رنگ و بافت طبیعی سنگ نمایان‌تر شود. از ابزارهای مختلفی برای پردازش سطح سنگ استفاده می‌شود. ابزارهایی مانند دستگاه ساب، سندبلاست و شعله یا به اصطلاح فلیم.
تذکر: از روش شعله برای پردازش سنگ‌های اسلب گرانیت استفاده می‌شود که قرار است در نما و فضای بیرونی مورد استفاده قرار بگیرند.
امروزه بعد از پردازش و فراوری سنگ به روش‌های مدرن و ماشینی، از برخی اصول سنتی هم استفاده می‌شود، مخصوصاً برای درست کردن مجسمه‌های سنگی، کارهای تزیینی و تعمیر سنگ‌ها. بنابراین دانش و مهارت استادکار همواره اهمیت زیادی دارد.
برخی محصولات سنگ مانند آجر خشک و سنگ فرش با شکافتن و شکستن سنگ به دست می‌آیند. قلم را در داخل سوراخ‌های دریل شده یا فرورفتگی‌های عمیق قرار می‌دهند و سنگ را تکه تکه می‌کنند. از دستگاه گیوتین سنگ هم برای برش سنگ‌های کوچکتر استفاده می‌شود. هر دوی این شیوه‌ها سخت هستند و نیاز به دانش و تجربه دارند.
آنچه در اینجا ارائه دادیم توضیح فرآیند استخراج و فرآوری سنگ به صورت کاملاً خلاصه و کلی بود. اگر می‌خواهید از نزدیک با تمامی مراحل آشنا شوید و جزئیات برش، ساب و صیقل، دوربری و سایر فرآیندهای پردازش سنگ را مشاهده کنید، فیلم آموزش فرآوری سنگ‌های اسلب را در سامانه رهجو از دست ندهید.